TOLEDO GUIDING PRINCIPLES on teaching about religions and beliefs in public schools
Hoe geef je op een faire manier les over levensbeschouwelijke zaken als je school ‘openbaar’ is (officieel of neutraal), d.w.z. ingericht door de overheid. Hiervoor heeft de Europese Unie een aantal uitgangspunten opgelijst, de TOLEDO GUIDING PRINCIPLES (TGPS). Ze zijn gebaseerd op een tweeledige aanpak van één centrale overtuiging: 1. dat het een meerwaarde oplevert voor het onderwijs om nadrukkelijk aandacht te schenken aan het respect voor ieders recht op vrijheid van godsdienst of overtuiging, 2. dat het onderwijs over levensbeschouwingen de schadelijke invloed van misverstanden en stereotypen (die kunnen leiden tot vijandigheid en conflict) kan verminderen. De focus ligt op het respect voor het recht om er religieuze of niet-religieuze overtuigingen op na te houden en niet (alleen) op het respect voor andere godsdiensten of overtuigingen. Hieronder vindt u de resultaten in het Nederlands en het Engels.
Samenvatting van de belangrijkste uitgangspunten:
- Onderwijs over levensbeschouwingen moet worden voorzien op een eerlijke, accurate manier, gebaseerd op degelijk wetenschappelijk onderzoek.
- Leerkrachten moeten zich engageren voor de vrijheid van godsdienst en bijdragen aan een schoolomgeving waarin de bescherming van de rechten van anderen wordt bevorderd.
- Onderwijs over levensbeschouwingen is een van de belangrijke taken van de scholen zelf, maar de wijze waarop dit onderricht plaatsvindt mag de rol van het gezin en levensbeschouwelijke organisaties niet ondermijnen of ontkennen.
- Inspanningen moeten worden geleverd om adviesorganen op te richten om middels een inclusieve benadering de verschillende belanghebbenden te betrekken bij de voorbereiding en uitvoering van curricula en de lerarenopleiding.
- Wanneer een levensbeschouwelijk plichtvak niet voldoende objectief is, kan de erkenning van opt-out rechten (vrijstelling) een bevredigende oplossing bieden voor ouders en leerlingen, op voorwaarde dat de opt-out regelingen tactvol en niet-discriminerend zijn.
- Docenten moeten kennis, houding en vaardigheden bezitten om over levensbeschouwingen op een eerlijke en evenwichtige wijze les te geven, en moeten niet alleen over kennis beschikken betreffend het onderwerp, maar ook pedagogische vaardigheden, zodat hun interactie met de studenten tactvol en respectvol is.
- Bij de voorbereiding van de leerplannen, schoolboeken en educatief materiaal moet rekening worden gehouden met religieuze en niet-religieuze opvattingen op een correcte en respectvolle manier die niemand uitsluit.
- Curricula moeten ontwikkeld worden in overeenstemming met erkende professionele normen ten einde een evenwichtige benadering van de studie van de levensbeschouwingen te waarborgen.
- Leraren moeten professioneel worden opgeleid om de leerplannen te gebruiken en bijscholing ontvangen voor de verdere ontwikkeling van hun eigen kennis en vaardigheden met betrekking tot het levensbeschouwelijk onderwijs.
- Curricula gericht op onderwijs over religies en overtuigingen moeten aandacht geven aan de belangrijkste historische en actuele ontwikkelingen met betrekking tot levensbeschouwingen, en tegelijk gekoppeld zijn aan globale en lokale onderwerpen.
Achtergrond
De ODIHR heeft experts m.b.t. vrijheid van godsdienst (juristen, beleidsmakers) en onderwijs-deskundigen bij elkaar gezet om een leidraad op te stellen i.v.m. het onderwijs aangaande godsdienst en andere levensbeschouwingen in openbare scholen. De bespreking van hun rapport vond plaats in Toledo in de loop van de maand maart 2007, een stad met een rijk inter-levensbeschouwelijk verleden. Het is een vrij lijvig en grondig rapport. U kunt het online bekijken of downloaden als pdf. Bij mijn weten is er geen officiële Nederlandse vertaling van de aanbevelingen, vandaar hieronder een eigen poging. [OSCE = Organization for Security and Co-operation in Europe (56 lidstaten) — ODIHR = Office for Democratic Institutions and Human Rights]. Hier de Engelse samenvatting.
Aim and Purpose
The Toledo Guiding Principles have been prepared in order to contribute to an improved understanding of the world’s increasing religious diversity and the growing presence of religion in the public sphere. Their rationale is based on two core principles: first, that there is positive value in teaching that emphasizes respect for everyone’s right to freedom of religion and belief, and second, that teaching about religions and beliefs can reduce harmful misunderstandings and stereotypes. The primary purpose of the Toledo Guiding Principles is to assist OSCE participating States whenever they choose to promote the study and knowledge about religions and beliefs in schools, particularly as a tool to enhance religious freedom. The Principles focus solely on the educational approach that seeks to provide teaching about different religions and beliefs as distinguished from instruction in a specific religion or belief.They also aim to offer criteria that should be considered when and wherever teaching about religions and beliefs takes place.
Key Guiding Principles
Whenever teaching about religions and beliefs in public schools is provided in OSCE participating States, the following guiding principles should be considered:
- Teaching about religions and beliefs must be provided in ways that are fair, accurate and based on sound scholarship. Students should learn about religions and beliefs in an environment respectful of human rights, fundamental freedoms and civic values.
- Those who teach about religions and beliefs should have a commitment to religious freedom that contributes to a school environment and practices that foster protection of the rights of others in a spirit of mutual respect and understanding among members of the school community.
- Teaching about religions and beliefs is a major responsibility of schools, but the manner in which this teaching takes place should not undermine or ignore the role of families and religious or belief organizations in transmitting values to successive generations.
- Efforts should be made to establish advisory bodies at different levels that take an inclusive approach to involving different stakeholders in the preparation and implementation of curricula and in the training of teachers.
- Where a compulsory program involving teaching about religions and beliefs is not sufficiently objective, efforts should be made to revise it to make it more balanced and impartial, but where this is not possible, or cannot be accomplished immediately, recognizing opt-out rights may be a satisfactory solution for parents and pupils, provided that the opt-out arrangements are structured in a sensitive and non-discriminatory way.
- Those who teach about religions and beliefs should be adequately educated to do so. Such teachers need to have the knowledge, attitude and skills to teach about religions and beliefs in a fair and balanced way. Teachers need not only subject-matter competence but pedagogical skills so that they can interact with students and help students interact with each other in sensitive and respectful ways.
- Preparation of curricula, textbooks and educational materials for teaching about religions and beliefs should take into account religious and non-religious views in a way that is inclusive, fair, and respectful. Care should be taken to avoid inaccurate or prejudicial material, particularly when this reinforces negative stereotypes.
- Curricula should be developed in accordance with recognized professional standards in order to ensure a balanced approach to study about religions and beliefs. Development and implementation of curricula should also include open and fair procedures that give all interested parties appropriate opportunities to offer comments and advice.
- Quality curricula in the area of teaching about religions and beliefs can only contribute effectively to the educational aims of the Toledo Guiding Principles if teachers are professionally trained to use the curricula and receive ongoing training to further develop their knowledge and competences regarding this subject matter. Any basic teacher preparation should be framed and developed according to democratic and human rights principles and include insight into cultural and religious diversity in society.
- Curricula focusing on teaching about religions and beliefs should give attention to key historical and contemporary developments pertaining to religion and belief, and reflect global and local issues. They should be sensitive to different local manifestations of religious and secular plurality found in schools and the communities they serve. Such sensitivities will help address the concerns of students, parents and other stakeholders in education.